Gürkut Gürsoy
Yugoslavya’nın en güzel mahallelerini düşündüğünüzde, aklınıza Tuna ve Sava Nehri’nin kıyıları boyunca uzanan Yeni Belgrad gelmez.
Bugünlerde TikTok’a uğradıysanız, Moto BG Borča’nın hesabından bir video dikkatinizi çekmiş olabilir. Hesap sahibi, Glogonjski rit’ten geçti ve birkaç dakika içinde hem bu yerleşimin geçmiş günlerine dair nostalji ve gurur hem de son halini paylaşıp insanlarda hüzün uyandırmayı başardı.
Glogonjski rit – Tito’nun çok sayıda dünya liderini ve işçiyi bir araya getirdiği yer.
Glogonjski Rit, Belgrad merkezine 18 km uzaklıkta, Palilula Belediyesi’ne bağlı Padinska Skele’nin bir banliyö ve alt yerleşimidir. Yugoslavya’nın en güzel işçi yerleşimlerinden biri olarak kabul edilirdi. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra 27 Aralık 1945’te *PKBa’nın kurulmasıyla, eski Yugoslavya’nın dört bir yanından iş arayan insanların yerleşimi başladı. İlk ve en zor görev, tarımın gelişmesi için verimli alanlar yaratmak amacıyla Pančevacki Rit’in ve dolayısıyla Glogonjski Rit’in tamamında bulunan bataklığı kurutmaktı.
Başlangıçta insanlar barakalarda yaşarken, yerleşim modern konut binalarının inşasıyla genişlemeye başlayınca tüm işçilere daireler verildi.
*PKB (Sırpça: ПКБ Корпорација, romanize: PKB Korporacija) Yugoslavya tarım organizasyonudur. Merkezi Sırbistan’ın Belgrad kentindeki Padinska Skela’dadır.
Şirket, Poljoprivredni Kombinat Beograd (Sırpça Kiril alfabesi: Пољопривредни Комбинат Београд, “Belgrad Tarım Kombine”) kelimesinin kısaltması olarak PKB Corporation adını kullanmaktadır. PKB Corporation, 27 Aralık 1945 tarihinde, merkezi Belgrad, PR Sırbistan, FPR Yugoslavya’da olmak üzere kurulmuştur. Eski Yugoslavya’nın en büyük tarım şirketi olan PKB, çeşitli hizmetler sunmaktaydı. En parlak döneminde eski Yugoslavya genelinde 42.000 çalışanı vardı. 2000’li yıllarda PKB’nin büyük departmanları özelleştirildi, bunlardan en önemlileri süpermarket zinciri Pekabeta ve gıda şirketleri Imlek ve Frikom’du.
Görüntüler sokakları ve cepheleri, aynı zamanda bir zamanın ruhunu da yansıtıyor. Çünkü Glogonjski rit, sıradan bir banliyö yerleşim yeri değil. Belgrad’ın merkezine 18 kilometre uzaklıkta, Palilula belediyesi sınırları içinde bulunan Glogonjski rit, II. Dünya Savaşı’ndan sonra tüm Yugoslavya’nın en güzel işçi sınıfı mahallelerinden biri olarak kabul ediliyordu. 1945 yılında PKB ile birlikte kurulan bölge, kısa sürede ülkenin dört bir yanından iş arayan insanlara ev sahipliği yapmaya başladı.
İlk görev gerçek bir başarıydı: Pancevacki Rit bataklığını kurutmak ve verimli tarlalar yaratmak. Başlangıçta insanlar barakalarda yaşıyordu, ardından işçilerin daireler edindiği modern binalar ortaya çıktı.
Tito ve dünya delegasyonları
Eskiler, Josip Broz Tito’nun Glogonjska ritiyle özellikle gurur duyduğunu bugün bile hatırlatmayı severler. Burada Mısır Cumhurbaşkanı Cemal Abdünnasır, Cezayir Cumhurbaşkanı Bumedin, Çinli Huo Guofeng ve İmparator Haile Selassie gibi dünya liderlerini ağırlamıştır. En sık anlatılan anekdot, Tito’nun Çin Cumhurbaşkanının ziyareti sırasında bir aile için bir daireyi döşediğidir. Ziyaretin sonunda devlet, mobilyaları geri ister, ancak aile asla geri vermez.
Altı kişilik kilise
Yerleşimin alametifarikası, içine sadece beş veya altı kişinin sığabileceği kadar küçük olan Kutsal Haç’ın Yükselişi Kilisesi’dir. Bu nedenle ayinler çoğunlukla dışarıda yapılırdı. Aynı zamanda “Toza Kilisesi” olarak da adlandırılır çünkü o zamanlar PKB yöneticisi olan Svetozar Marković Toza tarafından inşa edilmiştir. Kilise yeniden restore edilip1991 yılında tamamlandığında, Vrnjačka Banja’da olmasına rağmen Patrik Pavle kiliseyi kutsamak istedi ve kutsadıktan sonra yerel halkla birlikte öğle yemeği yedi.
Tito Parkı’ndan İhmal Edilmiş Kültüre
Ne yazık ki, bir zamanlar yerleşimin gururu olan birçok yer artık ihmal edilmiş durumda. Performansların ve konserlerin düzenlendiği kültür merkezi artık çalışmıyor. Bir zamanlar gerçek bir yeşil vaha olan Tito Parkı, şimdi yabani otlarla kaplı bir alana dönüştü. Ancak TikTok videosunun da gösterdiği gibi, topluluk ruhu hâlâ hissediliyor.
Spor ve gelecek
Eskiden FK Lepušnica olarak bilinen futbol kulübü bugün T6 Nika Lepušnica adını taşıyor. Spor altyapısını yenileyen Interfast şirketi sayesinde stadyum hâlâ ayakta; bu da kulüplerin yavaş yavaş yok olduğu mahallelerde nadir görülen bir durum.
Palilula için genel bir düzenleme planı kabul edildi
Bu bölgenin yerlileri sadece güzel zamanları hatırlıyor. O zamandan bu yana yarım asır geçti ve durum önemli ölçüde değişti, bölge sakinleri bulundukları yerde altyapıya daha fazla yatırım yapılmasını umuyor.
Belgrad şehrinin resmi listesinde 25/23 numaralı Belgrad genel şehir planı kapsamı dışında, Palilula Belediyesi bölgesi için genel bir düzenleme planı kabul edildi. Bu plan, Pancevacki Rit’teki tüm yerleşim yerleri ve Glogonjski Rit yerleşimi için inşaat ve düzenleme kurallarını düzenliyor. Resmi olan ve beklediğimiz şey, Zrenjanin yolu üzerinde Kovilovo ve Glogonjski Rit’in bugünkü kavşağının bulunduğu yere bir döner kavşak inşa edilmesi. Bu kavşak için ihale duyurusu yapıldı. Genel planın kabulü, Glogonjski Rit sakinlerine bloklar arasında daha iyi altyapı ve peyzaj düzenlemesi, geniş caddeler ve kaldırımlar ve yerleşim alanında yeni tesisler sağlayacak.
Tuna Nehri’nin sol yakasında yaşayanlar açısından önemli olan, nehir üzerinde sol ve sağ yakaları birbirine bağlayacak ve yerel halkın hayatını önemli ölçüde iyileştirecek, üçüncü köprüdür. Ancak elbette, sol yakayla ilgili diğer birçok plan gibi, bunlar da “ne zaman olacaksa o zaman olacak” sloganıyla sınıflandırılıyor.
