Sırbistan’da Porajmos

Avrupa Roman Sanat ve Kültür Enstitüsü – ERIAC 2018 yılında birinci yaş gününü kutlarken, ERIAC Sırbistan’da bir şube açma ve Roman toplumunun, sanat ve kültürünün tanınması için uluslararası siyasi, sosyal ve kültürel ittifaka katılma konusunda Sırbistan Hükümeti’nin ilgisini gördü. Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vučić ile ERIAC Yönetim Kurulu Başkanı Željko Jovanović arasında, Sırbistan hükümetinin ERIAC misyonuna katkısına ilişkin görüşmeler 2018 yılında başladı. ERIAC Sırbistan’ın kuruluş süreci, ERIAC’ın yerel şubelere ilişkin politikası ile yakından uyumludur ve ERIAC Yönetim Kurulu tarafından onaylanan orijinal yol haritası ve takvime uygundur.

ERIAC Sırbistan, Ekim 2019’da Sırbistan mevzuatı uyarınca bir dernek olarak tescil edildi. ERIAC Berlin Genel Merkezi, Željko Jovanović (ERIAC Yönetim Kurulu Başkanı) ve Timea Junghaus’tan (ERIAC İcra Direktörü) oluşan kurucuların tüzüğü ve yapısı, ERIAC şubelerinin koordinasyonu sağlayan ERIAC Berlin merkezli genel merkeze bağlılık ve bağımlılık ilişkisini garanti altına alıyor. ERIAC Sırbistan, Kasım 2019’da Sırbistan Cumhuriyeti Emlak Müdürlüğü (Republička agencija za imovinu Republike Srbije) ile ofis alanı için bir kira sözleşmesi imzaladı.

Panel: Roma Hatırlıyor – Holokost Anması
Ev sahibi: Avrupa Roman Sanat ve Kültür Enstitüsü Sırbistan, Roman Eğitim Fonu, Roman Girişimciliğini Geliştirme Girişimi ve Opre Roma Sırbistan

ERIAC Sırbistan, Avrupa Roman Holokost Anma Günü’nü, anma kültürünü beslemeyi ve şu anda Sırbistan’daki en önemli projelerden biri olan “Staro sajmiste” Anma Merkezi hakkında soruları gündeme getirmeyi amaçlayan bir panel ile başlattı.

ERIAC Sırbistan, Avrupa Roman Holokost Anma Günü’nü, anma kültürünü beslemeyi ve şu anda Sırbistan’daki en önemli projelerden biri olan “Staro sajmiste” Anma Merkezi hakkında soruları gündeme getirmeyi amaçlayan bir panel düzenledi.

2-3 Ağustos 1944 gecesi, “Aile Kampı” olarak adlandırılan kampta kalan yaklaşık 4.300 Roman erkek, kadın ve çocuk Auschwitz-Birkenau toplama kampının gaz odalarında öldürüldü. Onlar, Naziler ve müttefikleri tarafından öldürülen Romanlara yönelik soykırımın yüz binlerce kurbanı arasındadır. Romanlar Holokost’un kurbanı olan pek çok gruptan biriydi. Bu masum kurbanların ve İkinci Dünya Savaşı sırasında korkunç bir kadere maruz kalan tüm Sinti ve Romanların anısına 2 Ağustos, Roman Holokostu Anma Günü olarak kutlanmaktadır. 2015 yılında Avrupa Parlamentosu, 2 Ağustos’u resmi olarak Sinti ve Romanlar için Avrupa Holokost Anma Günü ilan eden bir kararı kabul etti. Bugüne kadar pek çok Avrupa ülkesi bu tarihi benimsemiş ve resmi olarak Porajmos yani Roman Kırımı veya Çingene Soykırımı olarak anmaktadır.

Bölücü söylemlerin, nefret söylemlerinin ve nefret suçlarının arttığı bir dönemde, tarihimizdeki bu karanlık anları hatırlamak ve geçmişten dersler çıkarmak önemlidir. Roman Holokostu (Porajmos) hala yaygın olarak bilinen bir tarihi gerçek değildir – okullarda nadiren öğretilen ve zorunlu Holokost eğitiminin bir parçası olmayan bir konudur. Geçmişte yaşanan acıların kurbanlarını hatırlamanın yanı sıra, bugün Avrupa’da çok sayıda Roman’ın ayrımcılığa maruz kaldığını, nefret söylemi ve nefret suçlarının kurbanı olduğunu unutmamalıyız. Bu bir anma günüdür, ancak aynı zamanda sessiz kalmamamız ve modern toplumda ırkçılık ve çingene karşıtlığına karşı mücadele etmemiz gerektiğini de hatırlatmaktadır.

Sırbistan Avrupa Roman Sanat ve Kültür Enstitüsü (ERIAC Sırbistan), Opre Roma Sırbistan, Roman Girişimciliğini Geliştirme İnisiyatifi (REDI) ve Roman Eğitim Fonu (REF) ile birlikte Avrupa Roman Holokost Anma Gününü anıyor. ERIAC Sırbistan’ın Belgrad’daki galeri binasında düzenlenecek ana etkinlik, romolog Ljuan Koka ve tarihçi – Holokost uzmanı ve “Staro sajmiste” Anma Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi Milovan Pisari’nin katıldığı bir panel oldu.

Panelde aşağıdaki sorulara yanıt arandı: Sırbistan’da İkinci Dünya Savaşı sırasında Romanlara yönelik Holokost’un tarihi nedir ve bunun ideolojik ve sosyal kökleri nelerdir? “Staro sajmiste” Anma Merkezi kurumunun rolü ve önemi nedir? Anma Merkezi’nin organizasyon ve program yapısı nedir? Böyle bir kurumun Roman toplumu için önemi nedir ve Romanların kurumun çalışmalarına katılması neden önemlidir? İkinci Dünya Savaşı sırasında Romanların çektiği acılarla ilgili bilginin yayılmasında eğitim sisteminin rolü nedir?

Panel tartışmasının bir bölümü “Staro Sajmiste” Anma Merkezine ayrılmıştır. Merkez, eski Belgrad Fuar Alanı, Zemun Yahudi Kampı ve Zemun Kabul Kampı’ndaki Nazi toplama kampı kurbanlarının anısını yaşatmak amacıyla Belgrad merkezli bir kültür kurumu olarak kurulmuştur.

Birkaç on yıl boyunca bu alan birçok temel dönüşüm geçirdi: şehrin genişlemesinin, ekonomik ilerlemenin, modern mimarinin ve dünyayla bağlantının bir sembolüydü, ancak birkaç yıl sonra toplu gözaltı, ölüm ve yıkım yeri haline geldi. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonraki ilk yıllarda, yeniden yapılanma ve inşaatın sembolü ve sanatsal yaratımın merkezlerinden biri haline geldi. Bunu, kalan bazı fuar tesislerinin çok uzun süre ihmal edilmesi ve uygunsuz kullanımı izledi. Bizler, Eski Fuar Alanı’nı Belgrad’ın önemli hafıza mekânlarından biri olarak yeniden gündeme getirmenin ve kalıcı hafızalaştırmanın ilk adımlarını atmanın çağdaşlarıyız. Romanlar ve İkinci Dünya Savaşı sırasında Belgrad’da acı çeken tüm mağdurlar için bu Anma Merkezinin kurulması, Avrupa tarihinin en karanlık dönemlerinden birinin tanıklığı olarak büyük önem taşımaktadır.

Panelin ardından oyuncu Aleksandra Milojkovic ve Una Berisa tarafından şiirler okundu ve Dragan Stankovic gitarıyla bir müzik performansı sergiledi.