Asimilasyonun Önünde Bir Engel: Roman Dili

Panel: Kimliğin Temeli ve Asimilasyonun Önünde Bir Engel Olarak Roman Dili
Düzenleyen: Avrupa Roman Kültür ve Sanat Enstitüsü Sırbistan ve Roman Eğitim Fonu

ERIAC Sırbistan, Uluslararası Roman Dili Günü’nü, Roman kimliğinin korunması ve Sırbistan’daki tüm okullarda örgün eğitimde Roman dilini kullanma hakkının hayata geçirilmesi konusunda daha fazla kurumsal başarının yolunu açan en başarılı okulların en iyi uygulamalarını sunan bir panelle gündeme taşıdı.

Dilin sürdürülebilirliği ve geliştirilmesi azınlıkların temel (kolektif) haklarıdır. Dolayısıyla, bunun sağlanabilmesi için kurumsal ve eğitsel bir çerçevenin oluşturulması ve yönetilmesi gerekmektedir. Bu nedenle, söz konusu çerçeveler müfredat ve öğretim dili seçiminin yanı sıra azınlıkların toplum, eğitim, kültür, din, sosyal konular ve bilginin yayılması alanlarına liderlik etmelerini ve bu alanları yönetmelerini sağlamada belirleyici bir rol oynayabilir. Tüm bunlar ancak ulus-devletin yerleşik felsefesini yeniden sorgulayan ve eğilimler ile baskın dil grupları arasındaki yakın ilişkiyi sorgulayan sosyo-politik bir değişimle, bir yandan azınlık kültürünün dilsel topluluğunun diğer yandan da eleştirmenlerin politik katılımıyla başarılı olabilir. Dil teorisyeni James Tollefson, egemen kültürlerin yapısının azınlık toplumunun dilsel eylemleriyle değiştirilebileceğini açıklamaktadır (Tollefson 1991: 202). Eğitim tarafsız, bağımsız ve nesnel bir öğrenme alanı değildir; aksine, sosyokültürel eşitsizlikleri kırmak için temel psiko-sosyal mücadele alanlarından biri olarak görülmelidir. Eğitim, dönüştürücü politikalar sunmak için kült bir arenadır.

Dil, her ulusun kimliğinin temelidir ve Roman toplumu söz konusu olduğunda, Roman dilinin korunması da çoğunluk toplumuna asimilasyonun önünde bir engeldir. Bu nedenle Roman dili ve tarihi uzmanları, Roman dilinin ulusal kültür unsurlarıyla birlikte eğitimde yer bulmasını sağlamak için geçtiğimiz on yıllarda büyük çaba sarf etmiştir. Sırbistan’ın azınlık dillerinde eğitim konusunda köklü bir geleneğe sahip olmasına rağmen, okullarda eğitimin tamamen Roman dilinde yapılabilmesi için gerekli koşullar halen mevcut değildir. Ulusal kültür unsurları içeren Roman dili 1998 yılında Voyvodina’da, 2015 yılında ise tüm Sırbistan topraklarında seçmeli ders olarak okutulmaya başlanmıştır.

Roman dili ve Roman kültürü unsurları ilkokullarda seçmeli ders olarak okutulmaktadır, ancak okulların sadece küçük bir kısmında düzenlenmektedir, bu nedenle tüm Roman öğrenciler bu derse katılma imkanına sahip değildir. 2019/20 eğitim-öğretim yılına ait son veriler, 68 okulda 2.553 öğrencinin katıldığı ulusal kültür unsurları içeren Roman dili dersleri düzenlendiğini göstermektedir. Sınıfa kaydolan öğrenci sayısı yıllık bazda artmaktadır, ancak bunu uygulayan okul sayısı böyle bir eğilim göstermemektedir. Sistemik Roman dili seçmeli ders olarak kurumsallaşmış ve eğitim sisteminin düzenli bakımının bir parçası haline gelmiştir. Ancak, isteyen her Roman çocuğun okulda kendi anadilini, tarihini ve kültürünü konuşabilmesi ve öğrenebilmesi için daha kat edilmesi gereken uzun bir yol var. Ancak o zaman okul sisteminin kapsayıcı olduğundan emin olabiliriz. İşte bu nedenle ERIAC Sırbistan, Roman Eğitimi Fonu ile işbirliği içinde, Dünya Roman Dili Günü vesilesiyle kimliğin temeli olarak Roman dili ve asimilasyonun önündeki engeller konulu bir panel düzenliyor.

Panelde aşağıdaki soruları ele alındı:

• Ulusal kültür unsurları içeren Roman dilinin okullarda öğrenilmesi için gerekli koşulları sağlamak üzere eğitim sistemi içerisinde yapılabilecek her şey yapılmış mıdır ve karşılaşılan zorluklar nelerdir?
• Okullar bu konuyu okul uygulamalarına dahil etmeye ne ölçüde açıklar ve ne tür bir desteğe ihtiyaç duyuyorlar?
• Roman dilinin öğretimini okul ortamında, Roman toplumunda ve daha geniş toplumda daha görünür kılmak için ne yapılması gerekiyor?
• Roman dili öğretmenleri, mesleki çalışmaları, okuldaki diğer öğretmenlerle işbirliği ve mesleki statüleri söz konusu olduğunda ne gibi zorluklarla karşılaşmaktadır?
• Ebeveynler dil öğreniminin öneminin ve çocuklarının ve dolayısıyla tüm Roman toplumunun ulusal kimliğinin inşasındaki rolünün ne ölçüde farkındalar?
• Eğitim sisteminin sorumluluğu nedir ve Roman toplumunun sorumluluğu nedir?
• Eğitimli genç Romanların Roman dilini, tarihini ve kültürünü öğrenmeye yönelik ilgileri nasıl teşvik edilebilir ve kapasiteleri nasıl geliştirilebilir?

Panelistler:

• Djurdjica Ergic, Sırbistan Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığı’nda hassas sosyal grupların üyelerinin eğitiminden sorumlu danışman
• Ljuan Koka, Roman dili ve tarihi uzmanı
• Svetlana Kocic, “8. Oktobar” İlköğretim Okulu Müdürü
• Eldena Stanic, ulusal kültür unsurları içeren seçmeli ders Roman dili öğretmeni

Panelin ardından Aleksandra Milojkovic ve Silvija Nesic, Dragan Stankovic’in müziği eşliğinde Roman ve Sırp dillerinde şiirler seslendirdi.