Не – Ne – Hayır

Dorćol’daki ünlü bina, Sırbistan’ın başkenti Belgrad’ın en büyük sırlarından birini saklıyor: Devasa HAYIR kime gönderildi?

Evet, muhtemelen Belgrad Üniversitesi Matematik Fakültesi (PMF) binasını havadan görüntülememiş olan büyük çoğunluktansınız. Ex-Yu ülkelerinde yaşıyorsanız PMF⁽¹⁾ binasının bulunduğu bölge, Belgrad Belediyesi’nin kötü şöhretli hizmet binasına yakın konumda yer aldığından, bina hakkında belirli bir bilgiye sahip olmanız oldukça normaldir.

PMF binası, sosyalist bir tarzda inşa edilmiştir ve özellikle Google Haritalar gibi uygulamalar aracılığıyla havadan görüntülendiğinde dikkat çekmektedir. Binanın tabanında bulunan “n” ve “e” (HE)⁽²⁾ harfleri, net bir şekilde korunmuş durumdadır. Bu durumda, binanın havadan görüntülenmesiyle birlikte büyük bir “HAYIR” ifadesi ortaya çıkmaktadır.

Her ne kadar havadan görüntülemeseniz de, PMF binasının sosyalist tarzdaki tasarımı ve “HAYIR” ifadesiyle bina, bölgenin önemli bir sembolü haline gelmiştir. Belgrad şehrindeki bu etkileyici yapıyı ziyaret ettiğinizde, binanın etrafında yer alan diğer tarihi ve kültürel yerlerle birlikte zengin bir deneyim yaşayabilirsiniz.

Gelecekte Belgrad’da bulunma fırsatınız olursa, havadan göremesek de, PMF binası hakkında daha fazla bilgi edinmek ve binanın çevresindeki diğer önemli noktaları keşfetmek için zaman ayırmanızı tavsiye ederiz. Bu, sizin için ilginç ve keyifli bir deneyim olabilir.

Bir şehir efsanesi yorumu, bunun Stalin’e ve o zamanki Yugoslav komünistleri ile Yugoslavya’nın lideri Josip Broz Tito’nun fikren çatıştığı SSCB’ye bir mesaj olduğunu yazıyor.

Sovyetlerin Yugoslavya’da olup bitenleri çok yükseklerden gözlemlediği bilindiği için kendisine çarpıcı bir mesaj verilmiş olduğu anlatılıyor.

İster doğru ister modern mimarinin çarpık bir yorumu olsun, bu efsane unutuldu; özellikle de bina 1954’te resmi olarak açıldığında Stalin’in çoktan ölmüştü ve yalnızca iki yıl sonra Tito’nun resmi olarak onunla barıştığı gerçeği ortaya çıkmıştı. Sovyetler Birliği’nin yeni liderleri zamanla ittifaka ağırlık ve eski soğukluğa son verdiler. Tito’nun Bağlantısızlar hareketine rağmen SSCB kesinlikle dosttu. Bu büyük binanın dikey izdüşümüyle ifade edilmiş olmasına rağmen…

“NE” binasının ilginç tarihi
1945’ten sonra yeni oluşmaya başlayan sosyalist toplumda yeni “bilim tapınağı”nın inşası için Studentski Park yani Öğrenci Parkı’nın kenarında seçilen yer, pek çok çalkantılı ve karanlık çağrışımı taşıyordu.

PMF’nin inşasına başlamak için 1951 yılında ürkütücü çağrışım yapan bir binanın yıkılması için hazırlıklara başlandı. Zorunlu olmayanlar o binanın yanından geçmezdi ve yol kimi oraya götürürse götürsün küçük bir tedirginlik olur ve geri adım atardı.

Çünkü eski binanın içinde bir “boşluk” vardı. İstihbarat ve parti komiserliğinin gözaltı odası oradaydı. Tüm binanın adını aldığı daha büyük alana “ana” adı verildi. Halk arasında “kadın salonu” ve “beyefendi odası” olarak adlandırılan başka odalar da vardı.

Dolayısıyla burası bir hapishane değil, bir gözaltı merkezi ve vatandaşların soruşturma prosedürleri sırasında polis tarafından misafir(!) edildiği bir yerdi. Ve normalde de hoş değildi.

Modern zamanlara geliyoruz ve normalde bilimin burada gelişmesi, durgunlaşmasından daha iyidir… Bir zamanlar Tıp Fakültesiydi, bugün Kimya Fakültesi. Bodrumda yapılan deneyler artık o kadar korkutucu değil. Ancak bu binanın estetiği birçok kişi tarafından eleştiriliyor.

Eğer zevkler tartışılmayacaksa, bu binada herkesin hemfikir olacağı bir sorun var; temellerinin dayandığı tuhaf kayalar nedeniyle kısmen “batıyor”.

(1) Belgrad Üniversitesi Matematik Fakültesi (Математички факултет Универзитета у Београду) Prirodno-matematički fakultet (PMF)

(2) Kiril harfleriyle Не – Latin harfleriyle Ne -> Hayır anlamına gelir.